Fotorelacja z kolejnej wycieczki Klubu Seniora „Dąb” 9 sierpnia 2025 r. – do najstarszej twierdzy bastionowej w Polsce – Twierdzy Kostrzyn

Dodano: 19 sie 2025

Pierwszym punktem wycieczki był ogród dendrologiczny w Nadleśnictwie Mieszkowice. Na powierzchni 1,69 ha zgromadzonych zostało 265 gatunków drzew i krzewów strefy umiarkowanej całego świata. Wśród roślin pospolicie występujących w naszych lasach, ogródkach przydomowych i zieleńcach można tutaj obejrzeć gatunki rzadkie, ginące i reliktowe. Jest idealnym miejscem na doskonalenie znajomości gatunków drzew i krzewów, morfologii roślin oraz kształcenia w zakresie roli poszczególnych gatunków w środowisku przyrodniczym.

Kolejne miejsce to punkt edukacji leśnej „Pszczeli zakątek” wraz ze ścieżką przyrodniczo-turystyczną „Drewno – surowiec odnawialny”. Aby rozpowszechnić w społeczeństwie wiedzę na temat znaczenia pszczół – i tych domowych, i tych dzikich – w środowisku leśnym, Nadleśnictwo Mieszkowice stworzyło wyjątkowy, wyróżniający się wśród ścieżek o tematyce ściśle leśnej, punkt edukacji leśnej „Pszczeli zakątek”. Obiekt, położony przy siedzibie nadleśnictwa, założony został na terenie dawnego ogródka warzywnego, przekształconego rękoma leśników w kwitnący pszczeli ogród. Punkt ma postać zieleńca pełnego rabatek kwiatów oraz drzew i krzewów owocowych, niezbędnych pszczołom do funkcjonowania. Wyposażony został w zachęcającą do wejścia ozdobną bramę, tablice edukacyjne i wygodne ławki. Prezentowane są różne typy uli, począwszy od replik najdawniejszych, wykonywanych w pniach drzew, przez tradycyjne ule wielkopolskie i warszawskie, aż do najnowszych, styropianowych konstrukcji. Ze względów bezpieczeństwa ule nie są zamieszkane przez pszczele rodziny. Na drodze tuż za ogrodem dendrologicznym znajdziemy ozdobną, drewnianą bramę, prowadzącą na leśną ścieżkę przyrodniczo-turystyczną przybliżającą temat drewna.

Kolejnym punktem wycieczki było zwiedzanie z lokalną przewodniczką Muzeum Twierdzy Kostrzyn. Muzeum Twierdzy Kostrzyn to stała ekspozycja muzealna, funkcjonująca od 2014 roku w ważnym miejscu dla historii Kostrzyna. Twierdza Kostrzyn stanowiła arcydzieło sztuki fortyfikacyjnej i była ważnym punktem obronnym miasta. Znajduje się nad Odrą, niemalże na granicy Polski i Niemiec. Wzniesiona została w połowie XVI w. – do dziś zachowały się jedynie mury obronne, Brama Berlińska, Brama Chyżańska, dwa raweliny, trzy bastiony, fosy i forty. Sama twierdza zlokalizowana jest na terenie Starego Miasta Kostrzyn, które to uległo zniszczeniu w wyniku działań wojennych w okresie II wojny światowej. Działania te spowodowały, że miasto „zamarło” na dobre 50 lat. Pozostałości stanowią obecnie atrakcję turystyczną i ważny element historii. Część obiektów twierdzy została odrestaurowana, by podkreślić ich wyjątkowość i specyfikę. Na terenie Twierdzy funkcjonuje Muzeum, które prezentuje najważniejsze dzieje i historie związane z Twierdzą od początku jej funkcjonowania.

Historia kostrzyńskiej Starówki jest pasjonująca. Stare Miasto ze swoim zamkiem, ratuszem, kościołem parafialnym i rynkiem posiadało niepowtarzalny urok. Wojna spowodowała, że miasto zamarło na bez mała 50 lat. Jeszcze nie tak dawno miejsce po dawnej Starówce mogło budzić jedynie tęsknotę za tym, co przestało istnieć. Dziś spod hałd ziemi wyłoniły się ruiny starych kamienic, bruki uliczek i chodniki, a część obiektów twierdzy została odrestaurowana. Spacer po Starym Mieście to sentymentalna podróż do czasów, kiedy Kostrzyn był jednym z najpiękniejszych miast Brandenburgii. Stary Kostrzyn można oczywiście zwiedzać samodzielnie, lecz prosimy pamiętać, że „kamienie mówią” tylko w przenośni i nigdy nie opowiedzą tego, co może przekazać i pokazać nasz wykwalifikowany przewodnik.

Ostatnim punktem wycieczki (niespodzianka naszego przewodnika Sławka Madeja!) była kaplica templariuszy w Chwarszczanach – unikat na skalę światową. W połowie XIII w. templariusze postanowili zbudować kaplicę w niepozornym miejscu. Nie cieszyli się zbyt długo swoją siedzibą, bo już w 1312 r. działalność zakonu została zawieszona, a majątek w Chwarszczanach przejęli joannici. W XV w. przez kilka lat rezydowali tam krzyżacy. Z pewnością trudno znaleźć inną budowlę, która byłaby w posiadaniu aż trzech potężnych zakonów rycerskich.

Samo umiejscowienie gotyckiej budowli w Chwarszczanach można uznać za zaskakujące – wzniesiono ją dosłownie na środku niczego. Dookoła widać pole i łąki, stoi kilka niepozornych gospodarstw. W oddali majaczy las i rzeka. Ot, typowa malutka wieś. Wyjątkowości dodaje jej jednak obecność wspomnianej kaplicy, o której mówi się, że jest unikatem na skalę światową. Chwarszczany to bardzo stara wieś o długiej historii. Już w I tysiącleciu p.n.e. istniała tam osada kultury łużyckiej. Pierwszą murowaną budowlę wzniesiono jednak dopiero około 1250 r. Była to jednonawowa, zbudowana z granitowej kostki kaplica należąca do zakonu templariuszy.

W zamyśle świątynia miała pewnie przetrwać co najmniej kilka stuleci, tymczasem rozebrano ją po 30 latach. Może uznano, że jest za mała, ponieważ niedługo później, na gruzach starej, postawiono monumentalną kaplicę w stylu gotyckim. Wykorzystany wcześniej granit został użyty ponownie – wykonano z niego cokół nowej budowli. Pozostałe mury i baszty wzniesiono z cegieł. Masywną konstrukcję wzmocniono przyporami, które w narożach zachodnich ścian przyjęły kształt cylindrycznych wież, co nadało budowli charakter obronny, ale tylko w znaczeniu symbolicznym.

Wymiary kaplicy były bardziej onieśmielające – długość wynosiła 25,2 m, szerokość 9,5 m, a wysokość 13,6 m. Dzięki ostrołukowo zakończonym gotyckim oknom średniowieczna świątynia nabrała strzelistości i smukłości, a wpadające do środka światło dodało lekkości dosyć topornej budowli. Wiejski kościółek przemienił się w gmach podobny do francuskich świątyń i na pewno sprzyjał modlitwie oraz kontemplacji. Jednolite wnętrze ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym sprawia wrażenie ascetycznego, tak bardzo różniącego się od barokowych kościołów przesyconych zdobieniami i złotymi elementami.

Najczęściej uznaje się, że to książę Władysław Odonic w 1232 r. nadał Chwarszczany templariuszom, choć niektórzy badacze uważają, że nieco wcześniej mógł to zrobić książę śląski Henryk Brodaty, a Odonic jedynie potwierdził nadanie. Zakon zagospodarował otrzymane ziemie, tworząc raczej pewnego rodzaju folwark niż twierdzę służącą do obrony. Wolnostojącą świątynię otaczały inne zabudowania mieszkalne i gospodarcze, studnia, spichlerze, stajnie, gołębniki. Pod koniec XIII w. utworzono tu główną kancelarię, w której przechowywano akta oraz skarbiec, co może świadczyć o tym, iż z niepozornej wsi uczyniono stolicę zakonu w tej części Europy Wschodniej.

Na początku XIV w. zakon templariuszy został zlikwidowany przez papieża Klemensa V. Kaplicę w Chwarszczanach przejęli joannici, którzy – mimo że zamieszkiwali inne typy zamków – postanowili nie przebudowywać świątyni. Dzięki temu budowla uniknęła zmian i poprawek, mających zbliżyć ją wyglądem do nowszych stylów architektonicznych, i stała się jednym z ostatnich zachowanych dowodów obecności templariuszy na ziemiach polskich.

Dziękujemy Sławkowi Madejowi za zorganizowanie (dziesiątki telefonów) i poprowadzenie wycieczki! Do zobaczenia na kolejnej!